بررسی‌ها نشان می‌دهد، اقتصادهایی که به لحاظ تولید و صادرات از پیچیدگی بیشتری برخوردار هستند، از نظر شاخص «نابرابری زندگی» در وضعیت بهتری قرار می‌گیرند و عدالت اقتصادی در آن‌ها بیشتر برقرار است. از این‌رو پرداختن به ارتقا سطح پیچیدگی، یکی از موضوع‌های مهم در بحث سیاست‌گذاری- های اقتصادی است....
شعار سال: بررسی‌ها نشان می‌دهد، اقتصادهای که به لحاظ تولید و صادرات از پیچیدگی بیشتری برخوردار هستند، از نظر شاخص «نابرابری زندگی» در وضعیت بهتری قرار می‌گیرند و عدالت اقتصادی در آن‌ها بیشتر برقرار است. از این‌رو پرداختن به ارتقا سطح پیچیدگی، یکی از موضوع‌های مهم در بحث سیاست‌گذاری-های اقتصادی است. دکتر مجید قاسمی مدیرعامل این بانک در نخستین کنفرانس ملی علم، فناوری و پیچیدگی اقتصادی که در دانشگاه الزهرا (س) به‌صورت مجازی برگزار شد، با بیان این مطلب، بر اهمیت موضوع پیچیدگی اقتصادی و توسعه ملی و نوپا بودن این موضوع در سطح جهان تاکید کرد. وی سخنان خود را با بیان چند پرسش- اساسی درخصوص توانمندی‌های کشور، میزان مدیریت توسعه درون- زایی اقتصاد ملی، درصد قرارگیری محصولات کشور در شمارده درصد محصولات برتر فنی جهان، تعداد کشورهای که به محصولات ما نیاز اساسی دارند، منشا مزیت-های رقابتی موجود در کشور، وضعیت محصولات کشور در دسته‌بندی چهاررقمی آی سیک (ISIC) و همچنین تعداد رقبا در این حوزه آغاز کرد. دکتر قاسمی با بیان اهمیت ارائه پاسخ‌های شفاف به این پرسش‌های ساده و در عین حال مهم ادامه داد: اقتصادی که در پاسخ به این پرسش -های کلیدی امتیازی به دست نیاورد، اقتصادی پویا و دارای پیچیدگی برازنده نیست. هرچقدر امتیاز کشور در پاسخ به این سوالات بیشتر باشد، جایگاه اقتصاد آن کشور در جهان، از نظر وضعیت پیچیدگی اقتصادی بالاتر خواهد بود. در همین راستا، اگر کشوری امتیازی کسب نکند و به‌صورت حیاتی به دیگران وابسته باشد، آن‌گاه مدیریت اقتصادی کشور با بحران مواجه شده و دیر یا زود، به دلیل فقدان مقاومت محوری، همانند کشور ما، با وضعیت دشواری مواجه خواهد شد.
رئیس دانشگاه خاتم در تشریح موضوع پیچیدگی اقتصادی تصریح کرد: «اقتصاد پیچیدگی» نشان‌دهنده-ی وضعیتی است که در آن از «علم پیچیدگی» برای حل مسائل اقتصادی استفاده می‌شود. منطق این پیوند این است که اقتصاد یک هویت ایستای پیوسته در حال تعادل نیست؛ بلکه هویتی پویا دارد که پیوسته خود را برای رسیدن به وضعیت جدید تعادلی، تعدیل می‌کند. مدیرعامل بانک‌پاسارگاد افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد که اقتصادهای که به لحاظ تولید و صادرات از پیچیدگی بیشتری برخوردار هستند، از نظر شاخص «نابرابری زندگی» در وضعیت بهتری قرار می‌گیرند و عدالت اقتصادی در آن‌ها بیشتر برقرار است. از این روی پرداختن به ارتقا سطح پیچیدگی، یکی از موضوع‌های بااهمیت در بحث سیاست‌گذاری-های اقتصادی است. دکتر قاسمی در ادامه به بررسی رتبه شاخص پیچیدگی اقتصادی ایران و مقایسه آن با چند کشور دیگر پرداخت و خاطرنشان کرد: برای رسیدن به سطح برازنده‌ای از پیچیدگی، در بحث مدیریت اقتصادی کشور پیگیری هدفمند چند محور مهم، الزامی است. دانش-بنیانی و پیشتازی بخش دانش-بنیان اقتصاد، درون‌زا-سازی فعالیت-های کلیدی اقتصادی و عدم وابستگی به اقتصادهای بیرونی در برخی از حوزه-ها، ارتقا توانمندی سرمایه-انسانی و معیار-سازی برای شناسایی و پایش دقیق عملکرد-ها در زمان برازنده، از جمله این محورها هستند. دکتر قاسمی با تاکید بر این نکته که تکنولوژی و فن‌آوری به تنهای کافی نیست بلکه باید مبتنی بر دانش‌بنیانی همراه با پیشتازی باشد، تصریح کرد: در بحث دانش‌بنیانی، تصور این است که اگر اقتصاد از فناوری‌های برتر بهره -مند شده باشد، می‌تواند اقتصادی دانش‌بنیان باشد. در حالی که برخورداری از فناوری-های برتر برای نیل به اقتصاد دانش‌بنیان، لازم است، اما کافی نیست. چراکه اقتصاد دانش- بنیان باید مالک بخش معناداری از دانشی باشد که از آن برخوردار است. اگر فن‌آوری وجود داشته باشد، اما دانش‌بنیانی که منجر به آن فن‌آوری شده است را نداشته باشیم، درجه کشور به لحاظ پیچیدگی اقتصاد کاهش پیدا می‌کند. این بدان معناست که دانش باید در شمار بخش‌های درون‌زای اقتصاد کشور باشد. وی با ذکر تجربه‌ای موفق در گروه مالی پاسارگاد در این حوزه، افزود: شرکت میدکو از شرکت‌های گروه مالی پاسارگاد برای اولین بار در کشور توانست مس کاتد را با روش «تانک بایولیچینگ» (کشت باکتری)، در مجتمع بابک مس ایرانیان تولید کند. این امر باعث حذف دو کارخانه بزرگ از فرآیند تولید مس کاتد و کاهش 35 الی 40 درصدی قیمت تمام‌شده این محصول شده است. ما به لحاظ بهره‌برداری از این تکنولوژی در کشور نمره قبولی گرفته‌ایم، اما باید ذکر کرد که حق امتیاز این تکنولوژی به‌صورت انحصاری متعلق به کشور دیگری بود و شرکت میدکو در بدترین شرایط تحریم، با قبول ریسکی بزرگ توانست این اقدام ارزشمند را انجام دهد.
جالب است بدانید که در پی این اقدام، مهندسان جوان در شرکت میدکو، یک باکتری ترکیبی جدید با بهره‌وری بیشتر نسبت به باکتری پیشین ابداع کرده‌اند که حق امتیاز آن متعلق به خود شرکت میدکو است. وی افزود: بحث مدیریتی، مورد دیگری است که منجر به تکمیل پیچیدگی اقتصاد در این تکنولوژی گردیده، به این مفهوم که با توجه به هزینه و ریسک بسیار بالا، این اقدام با شرط اخذ انحصار این تکنولوژی در منطقه غرب آسیا انجام شده است. در واقع همت، جسارت و ریسک‌پذیری مدیریتی به همراه یک الگوی نهادینه (ساختار مالی حامی ساختار تخصصی و تجربه صنعتی کشور) منجر به کسب این موفقیت شده است. رئیس دانشگاه خاتم ادامه داد: این موفقیت آنقدر ارزشمند است که کشور شیلی طی بیانیه‌ای اعلام کرد نوآوری تکنولوژی استفاده شده در کشور ایران، برداشت از معادن غنی مس شیلی در اعماق زمین را که تاکنون توجیه اقتصادی نداشته، توجیه‌پذیر کرده است. این در حالی است که نظام مدیریت اقتصاد کلان کشورمان هنوز درخصوص این موفقیت بزرگ واکنشی نشان نداده است.
وی در ادامه تصریح کرد: بانک‌پاسارگاد با ایجاد ارزش افزوده در کشور، به افزایش تولید و اشتغال‌زایی همت گمارده‌است. به‌عنوان مثال در حال حاضر در شرکت میدکو 380 هزار نفر به‌طور مستقیم و غیرمستقیم مشغول به کار هستند. شهرهای مانند شهربابک و زرند کرمان با اجرای پروژه‌های میدکو، به یک شهر صنعتی پیشرفته تبدیل شده‌اند. وی ادامه داد: پروژه خط صادرات گاز ایران به عراق، نمونه دیگری از اقدامات گروه مالی پاسارگاد است. این طرح یک سرمایه‌گذاری 2.2 میلیارد دلاری است که بانک‌پاسارگاد، به علت محدودیت در بودجه دولت، مسئولیت از طریق هلدینگ گسترش انرژی پاسارگاد سرمایه‌گذاری و اجرای آن را پذیرفت و طرح را ظرف مدت 18 ماه به بهره‌برداری رساند که رکوردی در اجرای چنین پروژه‌های سنگینی بود. این پروژه به روش BOT انجام شد. یعنی گروه مالی پاسارگاد، پس از بهره‌برداری از این طرح و بازگشت سرمایه‌گذاری، آن را به خود وزارت نفت بازخواهد گرداند. وی خطاب به کسانی که بانک‌پاسارگاد را به بنگاه‌داری محکوم می‌کنند گفت: آنچه به‌عنوان بنگاه‌داری در بانک‌پاسارگاد مطرح می‌شود به این صورت است که توضیح دادم. اگر این بنگاه‌داری است من دست آن بنگاه‌دار بانکداری را می‌بوسم که این‌گونه اقدامات را در کشور انجام دهد. اما باید به این نکته توجه شود که فعالیت-های که در گروه مالی پاسارگاد انجام شده است در واقع بنگاه‌داری نیست، بلکه سرمایه‌گذاری‌های بسیار مهمی است که توانسته دانش -پروری، دانش -بنیانی پیش تازی در دانش‌بنیانی و ارزش افزوده در اقتصاد ملی را گسترش دهد که دربند دوم اقتصاد مقاومتی نیز به آن تاکید شده است. باور ما این است که می‌توانیم این حرکت را فراگیر کنیم و با توسعه وابستگی اقتصادهای دیگر به اقتصاد کشورمان پیچیدگی اقتصاد ملی را ارتقا ببخشیم و به تبع آن، اعتبار جهانی برای میهن اسلامی عزیزمان خلق کنیم. وی در ادامه سخنان خود به بحث پیشتازی اشاره کرد و افزود: مهم-تراز دانش- بنیانی بحث پیشتازی اقتصاد دانش- بنیان و پیشگامی دانش در فعالیت-های اقتصادی است. پیشتازی اقتصاد دانش- بنیان به این مفهوم است که کشور با تکیه بر تحولات درون- زای دانشی خود پیوسته ساز-و-کار اقتصاد را تعدیل می‌کند و چرخه نوآوری خود را در کوتاه -ترین زمان ممکن به بخش تولید سوق می‌دهد. زمانی که بخش دانش‌بنیان پیشتاز می- شود تحولات درون -زای اقتصادی با توجه به نوآوری‌های متکی به دست- آوردهای دانشی کشور، به شکلی مداوم، رخ می‌دهند. محصولات جدیدی که در این مسیر نو تولید می‌شوند محصولاتی هستند که در ارزیابی‌های پیچیدگی اقتصادی امتیاز کسب می‌کنند. رئیس دانشگاه خاتم در ادامه به اهمیت بحث درون- زاسازی تاکید کرد و گفت: بحث درون- زا-سازی یکی از مباحث اقتصادی است که کشور ما باید به آن عنایت ویژه داشته باشد. رشد-های اقتصادی برون -زا که برخاسته از افزایش فروش ثروت-های نفتی است، به دلیل فقدان مکانیزم-های درون -زا-سازی و حرکت درون -زا در چرخه -ی اقتصادی کشور، فقط تاثیر عبوری دارند و بر ارتقا رشد درازمدت کشور اثر محدودی باقی می‌گذارند. همه-ی ما شادی مدیریت اقتصادی کشور را در جریان رسیدن به رشد 12 درصدی ناشی از تحولات نفتی به یاد داریم. این خوشحالی تنها یک سال طول کشید و این رشد به یک افت شدید تبدیل شد. از جمله سوالاتی که در این خصوص باید به آن پاسخ دهیم این است که چه مقدار از این رشد به ارتقای نرخ رشد بلندمدت این کشور منجر شده است؟ چرا امروز دلیل همه آسیب‌ها، تحریم-های آمریکا عنوان می‌شود؟ خود ما چگونه عمل کرده‌ایم؟ توجه داشته باشید شرکت میدکو در همین شرایط تحریم، با جستجو و مطالعه در دنیا، این اقدامات ارزشمند را انجام داده است. آیا مدیریت اقتصادی کشور نمی‌توانست حدس بزند که رشد برون‌زا پایدار نیست؟ اقتصادی که مقاومت-محور طراحی نشود، از درون- زایی و سلامت لازم برخوردار نخواهد شد. دکتر قاسمی سرمایه- انسانی را عامل خلاق سرمایه دانشی دانست و تاکید کرد: ارتقای سرمایه -انسانی به معنای ارتقای چرخه خلق دانش و ایجاد ساز-و-کارهای دانش‌بنیانی است. به‌عنوان مثال اولین استارت-اپ ایران در گروه مالی پاسارگاد با نام فناپ ایجاد شد. در حال حاضر 4500 نفر از سرمایه انسانی باهوش و با -استعداد کشور در هلدینگ فناپ فعالیت و به 5 بانک دیگر هم در بخش نرم‌افزار بانکی (Core-Banking) و اجرای آن خدمات ارائه می‌دهند. این هلدینگ، در بحث ادغام 5 بانک در بانک سپه در رقابتی نفس‌گیر با شرکت‌های مختلف پیروز میدان شد و در حال حاضرکار بسیار مهم مهاجرت نرم‌افزار این بانک را با موفقیت انجام داده و در فرآیند ادغام این بانک‌ها مشارکت دارد. فناپ اکنون می‌تواند به‌عنوان عرضه‌کننده Core-Banking در سطح دنیا مطرح باشد. لازم به ذکر است در حال حاضر 96.5 درصد از تراکنش-های بانک‌پاسارگاد از طریق بانکداری مجازی و الکترونیک انجام می‌شود. این امر باعث شده بانک -پاسارگاد به لحاظ توانایی خدمات‌دهی همانند بانکی که در بیش از 6 هزار شعبه فعالیت دارد، عمل کند. علاوه بر این فناپ برای اولین بار در کشور، سیستم ERP را پیاده‌سازی کرده است. مدیر-عامل بانک‌پاسارگاد افزود: بحث الگوسازی برای ایجاد ساز-و-کار ارتقا پیچیدگی اقتصادی کشور موضوع مهمی است که باید در بخش خصوصی به آن توجه کرد. نباید برای این کار به انتظار اقدامات دولت نشست.
دولت باید با مقررات‌زدایی به این امر کمک کند و سد راه قرار نگیرد. وی در ادامه به تشریح اقدامات مجموعه دانشی پاسارگاد پرداخت: مجموعه دانشی پاسارگاد در چند محور برای شدت بخشیدن به دانش‌بنیانی و افزایش و رشد سطح پیشگامی بخش دانش -بنیان فعال شده است. تلاش ما بر این است که بتوانیم دانشی از جنس دانش مورد نیاز دنیای فردا را ایجاد کنیم. این نقطه شروع حرکت به سمت آینده است. راه مادر دستیابی به این خواسته، این است که، بتوانیم فرهیختگان ایرانی را در نقاط مختلف جهان جذب کنیم و امکانات مورد نیاز آنان را برای خلق دانش فراهم سازیم. در صورت دستیابی به دانش جدید، این یافته در کوتاه‌ترین زمان به نوآوری تبدیل می‌شود و در این مسیر همه فعالان از سهم‌بری عادلانه‌ای به‌صورت قانونی برخوردار خواهند شد. فرهیختگان نقشی دوگانه در این فرآیند برعهده دارند. از یک‌سو عامل خلق دانش‌بنیانی هستند و از سوی دیگر باید به جوانان این کشور بیاموزند که خلاق شوند و با تعمق به فرآیند دانش‌بنیانی بیاندیشند. رئیس دانشگاه خاتم در مورد ساماندهی فرآیند پیچیدگی اقتصادی خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذاری برای این مسیر از ضروریات است. تجهیز برای فناوری های هم‌گرا به‌عنوان کلید آینده جهان- یکی از خواسته -های ما است. ترکیب چهار گروه فناوری نانو، بیو، اینفو و کاگنو و همگام- سازی این مجموعه از الزامات محسوب می -شود. پژوهشگران در شاخه‌های مختلف باید بتوانند با هم مشارکت داشته باشند و همدیگر را حمایت کنند. وی ادامه داد: به‌عنوان مثال درخصوص ترکیب چهار گروه فناوری نانو، بیو، اینفو و کاگنو و همگام‌سازی این مجموعه، در حال حاضر موسسه رهیافت‌های نوآور برتر پاسارگاد در دانشگاه خاتم ایجاد شده است. در بخش آموزش، دانشگاه خاتم موفق شده است سومین سال همکاری خود را با دانشگاه سوربن (پیرو ماری کوری) فرانسه سپری کند و مدرک دو دانشگاهی به دانشجویان ایرانی ارائه کند. دانشجویانی که رشته کوانتوم، مواد جدید و انرژی‌های نورا گذرانده-اند، موفق شدند تحصیلات عالیه خود را در مقطع دکتری در مراکز برجسته جهان ادامه دهند. یکی از دانشجویان مادر دانشگاه خاتم توانسته است بورس پنج‌ساله ماکس پلانک را برای تحصیل دکترا و پژوهش دریافت کند در این مرکز، برندگان نوبل در رفت و آمد و تحقیق و پژوهش هستند. دانشگاه خاتم برای اولین بار توانست با بهره‌مندی از وجود اساتید نخبه-ای که به کشور بازگردانده شدند، رشته تحلیل -داده-ها را در مقطع کارشناسی ارشد ایجاد و مجوز آن را از وزارت علوم اخذ کند. این دانشگاه از سه نسل اول عبور کرده و در سطح نسل چهارم و پنجم دانشگاهی، کارآفرینان خلاق و رقابت‌پذیر و مقاوم را تربیت و به کشور عرضه می‌نماید و به این ترتیب درک درستی از اهمیت پیچیدگی اقتصادی داشته و در آینده شاهد اثرگذاری بیشتر آن در ارتقا پیچیدگی اقتصاد ملی خواهیم بود. دکتر قاسمی افزود: اعتبار ما سرمایه انسانی فرهیخته و متعهدی است که کمر همت بسته است تا نوآوری را در کشور نهادینه و پیشگام سازد. باور ما بر این است که هر بنگاه اقتصادی در کشور باید به دانش و ارتقا سطح پیچیدگی اقتصادی بیاندیشد و اگر بخواهیم در بحث پیچیدگی اقتصاد کشور قدمی روبه جلو برداریم و قابلیت مقایسه داشته باشیم، باید اقتصاد خود را درون زا کنیم تا متقابلا کمتر هم نیازمند دنیا باشیم. مدیرعامل بانک‌پاسارگاد در پایان سخنرانی خود تاکید کرد: آن چیزی که به نوآوری، دانش‌بنیانی و پیشتازی در دانش‌بنیانی مربوط می‌شود را به‌عنوان مبنای اثرگذاری همه فعالیت‌های علمی، نوآوری فناوری در بحث پیچیدگی اقتصادی قرار دهید. شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت بانک‌پاسارگاد